Het wapengeweld onder met name jongeren in de stad is zo ernstig dat de burgemeester, samen met politie en justitie, geen middel onbenut wil laten. En dus zette burgemeester Halsema de proef door. 

De komende weken worden in verschillende delen van de stad voorbijgangers, tassen en voertuigen gecontroleerd op de aanwezigheid van wapens. Het meewerken aan de controles is verplicht.

De proef moet zicht geven op de effectiviteit van wapencontroles bij het terugdringen van wapenbezit en wapenincidenten. Het gaat om een controlemiddel, wat wil zeggen dat de politie geen verdenking nodig heeft om iemand te controleren. 

'Bewezen ineffectief'

Maar volgens vier politieke partijen is preventief fouilleren een "bewezen ineffectief middel". "Ik denk niet dat je de illusie moet wekken dat je met dit middel dat (de geweldsincidenten van afgelopen tijd, red.) zou oplossen. Dat is helemaal niet zo", zei GroenLinks-raadslid Zeeger Ernsting eerder. "Je moet het goede doen om het te voorkomen. Ik denk dat het voor een deel in de preventie zit."

Omdat de driehoek geen instemming van de raad nodig had, kon het plan gewoon doorgaan,

Amnesty International

Ook Amnesty International is kritisch over de proef. "Als je het doet, moet je het goed doen. De waarborgen die je inbouwt moeten wel de juiste zijn. Wij plaatsen daar nu vraagtekens bij", zei Amnesty-directeur Dagmar Oudshoorn vorig jaar in een interview met AT5. 

"Inmiddels zijn er al wel stappen in de goede richting gezet door de gemeente", vertelt een woordvoerder van Amnesty. Zo zou de a-selectiviteit van het preventief fouilleren veel beter zijn geregeld. "In de proef die vandaag start wordt bijvoorbeeld elke zoveelste passant gecontroleerd. Zo zou etnisch profileren kunnen worden voorkomen. Toch blijven we kritisch kijken naar de ingrijpende actie's die de komende dagen plaatsvind."

Dat er waarnemers meegaan is tegen het zere been van de politievakbonden. De bonden stellen dat agenten door de politieke angst voor etnisch profileren onrecht aangedaan wordt. "De gemeenteraad en het college van B&W horen uit te gaan van het vakmanschap van agenten, totdat het tegendeel bewezen is", klinkt het.

Waarnemers nemen waarnemers waar

Gisteren voerden de politiebonden nog spoedoverleg met de driehoek over de waarnemers. Volgens Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, was iedereen het er tijdens dat gesprek over eens dat de stad veiliger moet worden, maar gaat het meenemen van waarnemers over het vertrouwensbeginsel.

"Wij vinden het niet acceptabel dat er burgerwaarnemers zijn. Dat voedt het wantrouwen en er is geen enkele aanleiding om aan het vertrouwen van de politie te twijfelen. Dat vond de burgemeester ook. Wij hebben aangegeven dat de politie op zijn tandvlees loopt en dat het dan hard binnen komt als je geconfronteerd wordt met burgertoezicht", laat Struijs weten. 

En dus nemen de politiebonden eigen waarnemers mee, die de burgerwaarnemers controleren. "Wij als politiebonden sturen professionele waarnemers vanuit onze eigen gelederen. Wij maken ook een eigen verslag omdat wij geen vertrouwen hebben in deze burgerwaarnemers", aldus Struijs.

Volgens Struijs kwamen ze door de burgerwaarnemers voor een dilemma. "We zijn het er niet mee eens dat we door burgers gecontroleerd worden. Maar straks wordt er iemand neergestoken of doodgeschoten en dan hebben wij het gedaan, omdat we niet mee wilden doen met de proef. Vandaar dus deze oplossing."

De proef met preventief fouilleren gaat van start in Bijlmer-Centrum, Burgwallen Nieuwe Zijde, Geuzenveld, de Dapperbuurt en de Waterlandpleinbuurt.