Volgens de ACM is door alle problemen niet vast te stellen of de tarieven voor drinkwater op een juiste manier tot stand zijn gekomen en of Waternet zich wel aan de regels heeft gehouden rondom het maximum te behalen rendement.

"De tariefberekening van Waternet vertoont in algemene zin veel gebreken, waardoor het voor de ACM in enkele gevallen onduidelijk is of zij voldoet aan de wet- en regelgeving", staat te lezen in het rapport. De ACM heeft de Inspectie Leefomgeving & Transport (ILT) daarom geadviseerd om bij Waternet scherper toe te zien op de totstandkoming van de tarieven. 

Al jaren problemen

Waternet, dat naast het leveren van het drinkwater ook voor het Waterschap bij Amsterdammers de belastingen moet innen, ligt al langere tijd onder vuur. Het bedrijf kampt al jaren met aanhoudende ICT-problemen, waardoor het veelvuldig fout gaat met het innen van de kosten voor water en de waterschapsbelasting.

Zo moest er dit jaar nog een kleine 237 miljoen euro worden geïnd en werd er meerdere keren te veel geld afgeschreven bij Amsterdammers. De problemen stapelden zich de afgelopen jaren op en bleven aanhouden. Daarom besloot algemeen directeur van Waternet, Annelore Roelofs, in februari op te stappen. 

Ook gingen dit jaar de prijzen voor het drinkwater flink omhoog. Amsterdammers moeten nu gemiddeld 26,5 procent meer betalen dan voorheen. Eerst betaalde je met een watermeter 0,87 euro voor duizend liter, dat is nu 1,03 euro. De vaste kosten stegen van 82,82 naar 109,46 euro.

Te hoge tarieven berekend

Het punt waar het volgens de ACM voornamelijk bij Waternet misgaat, zijn de tarieven voor 'ander water'. Dat is water dat wordt gebruikt in de industrie of bij productie van goederen, en is dus geen drinkwater. De kosten van dat 'ander water' zijn door Waternet samengenomen met de kosten van drinkwater, maar die tarieven verschillen. 

De megaverbruikers, die het 'ander water' vooral gebruiken, betalen dit jaar daardoor een te hoog tarief. Volgens de ACM moet Waternet dat volgend jaar oplossen. "Waternet moet in de tarieven voor 2024 een correctie opnemen voor de megaverbruikers, omdat zij in 2023 door een rekenfout te veel hebben betaald", zo valt te lezen in het advies. 

Kwaliteit documentatie 'ondermaats'

Uit het onderzoek van de marktwaakhond blijkt verder dat van de dertien toetsen die bij het drinkwaterbedrijf zijn uitgevoerd, Waternet zich bij zes niet (volledig) heeft gehouden aan de wetgeving voor drinkwater, of dat daar sterke twijfels over zijn. Een jaar eerder waren dat er in totaal vijf van de tien, daarmee is het bedrijf volgens de ACM onvoldoende verbeterd. 

Dat de ACM van een aantal punten niet kan zeggen of Waternet wettelijk is geslaagd, komt door de documenten die het bedrijf heeft aangeleverd. De marktwaakhond noemt de kwaliteit van de aangeleverde documentatie 'ondermaats'. Waternet moest vervolgens een zogenoemd toelichtingsdocument opstellen, maar ook dat document heeft niet alle fouten en inconsistenties kunnen wegnemen over de totstandkoming van de tarieven.

Waternet als enige meer getoetst

De ACM moet de drinkwaterbedrijven in het land controleren omdat ze monopolisten zijn, een bedrijf dat als enige een product aanbiedt. De waakhond toetst en bekijkt of alles wel volgens het boekje gaat en of de tarieven die gehanteerd worden wel passen bij de uitgaven. Ze adviseren dan weer aan de toezichthouder van het ministerie, de ILT.

Die toetsen waren altijd elk jaar, maar vanaf dit jaar hoeven drinkwaterbedrijven die goed presteren maar eens in de twee jaar gecontroleerd te worden. "Van de tien drinkwaterbedrijven zijn er negen in aanmerking gekomen voor de verlaging van de toetsingsfrequentie; alleen van Waternet wordt de totstandkoming van de drinkwatertarieven nog jaarlijks getoets", aldus de ACM.

De Inspectie Leefomgeving & Transport heeft de bevindingen van de ACM inmiddels met Waternet gedeeld, en ook extra eisen gesteld voor de tarieven voor 2024.