In 2016 is het voor de gemeente klaar: er moet een rem op de komst van nieuwe hotels in de stad. De reden? In sommige gedeeltes van de stad zijn er al te veel hotels en dat ziet de gemeente liever anders. Er wordt besloten dat ondernemers alleen nog bij uitzondering een nieuw hotel kunnen openen en de gemeente stelt regels op om dat zo goed mogelijk uit te voeren. Zo moeten bijvoorbeeld buurtbewoners worden geraadpleegd en moet er ook een plan klaar liggen op het gebied van sociaal ondernemen. In 2017 gaan de nieuwe regels in.

Nieuw wapen tegen lek

Maar de hotelstop blijkt in zijn eerste vorm lek, waardoor het aantal hotelkamers in de stad toch blijft groeien. Aan de ene kant zijn er namelijk al overeenkomsten gesloten waar de gemeente niet meer onderuit kan, maar aan de andere kant kan de komst van nieuwe hotels niet tegen worden gehouden als in de bestemmingsplannen nog 'hotelrechten' zitten. Projectontwikkelaars speuren daarom actief de bestemmingsplannen af om een plekje te vinden waar een nieuw hotel mag komen, zonder dat de gemeente daar iets aan kan doen.

Omdat de hotelstop te veel wordt omzeild, wordt de stop in 2021 versterkt met een nieuw wapen. Door de erfpachtregels creatief te gebruiken, kan de gemeente door ongeveer 20.000  potentiële hotelkamers – waarvoor planologisch gezien nog plaats is in de stad – een streep zetten. Investeerders die dan nog een hotel willen bouwen moeten eerst langs het erfpachtbureau om een nieuw contract af te sluiten. De gemeente kan, als grondeigenaar, besluiten om wel of niet mee te werken aan een nieuw contract. Daarbij is besloten om dat niet meer te doen in alle zogenoemde 'nee'-gebieden. 

'Nee' of 'nee, tenzij'

De gemeente heeft bijna de gehele stad tot zo'n 'nee'-gebied gerekend. Dat wil zeggen dat hotels hier, behalve als ze al zijn afgesproken, niet mogen komen. In de stadsdelen Centrum en West is er volgens de gemeente helemaal geen ruimte meer voor nieuwe hotels. Ook in Westpoort wil de gemeente geen hotels uit de grond stampen. 

Dat het college de komst van de hotels in de stad wil remmen, wil niet zeggen dat er nergens meer een hotel mag worden gebouwd. Er bestaan namelijk ook een aantal 'nee, tenzij'-gebieden. Hier kan een hotel in principe nog wel worden ontwikkeld, maar dan moet het hotel wel een meerwaarde hebben voor de buurt. "Het moet een uniek, innovatief en een onderscheidend concept hebben. Verder moet het voldoen aan strenge eisen op het gebied van betrokkenheid bij de buurt, duurzaamheid en sociaal ondernemerschap", zo stelt de gemeente. 

Zo mogen er in Oost nog hotels worden ontwikkeld op het toekomstige Strandeiland en Middeneiland van IJburg. Rondom het Buikslotermeerplein en het bedrijventerrein Hamerstraat, beide in Noord, zijn hotels welkom als zijn voldoen aan de eisen. In stadsdeel Zuid wordt het bedrijventerrein Schinkel en het Zuiderhof aangewezen als eventuele locaties. De Riekerpolder is het grootste gebied in Nieuw-West waar nog een hotel mag komen, daarnaast zijn er ook hele specifieke locaties waar initiatieven lopen: het Andreasterrein, het Osdorpplein en op de Rhôneweg. Zuidoost kent de meeste gebieden waar nog eventueel een hotel kan worden gebouwd. De volledige buurt Amstel III, Gaasperdam, Venserpolder West, het noorden van de G-buurt, een gedeelte van de K-buurt en Hakfort. 

Welke hotels nog in de pijplijn?

In 2017 zijn de nieuwe regels dus ingegaan, alleen heeft de gemeente wel al met een aantal ontwikkelaars afspraken gemaakt. En ook voor de gemeente geldt: afspraak is afspraak. Dus ondanks dat de hotelstop nu dus al ruim zes jaar actief is, is de komst van de hotels in de zogenoemde 'originele pijplijn' niet tegen te gaan. Die pijplijn begint langzamerhand wel steeds leger te raken, toch zitten er nog een aantal hotels aan te komen. De reden daarvoor is dat de doorlooptijd voor de ontwikkeling van een hotel gemiddeld zo tussen de vijf en tien jaar is. 

Zo zullen er rond het Leidseplein twee hotels verschijnen. Op het plein zelf wordt de Heineken Hoek omgetoverd tot een hotel en ook in het oude Paleis van Justitie op de Prinsengracht opent het luxe Rosewood naar verwachting volgend jaar de deuren. Dan opent de eigenaar van het Chassé Hotel binnenkort zijn vestiging in Oost in de oude katholieke Christus Koningskerk aan de James Wattstraat. Als laatste zitten er nog een aantal mogelijke projecten in de pijplijn voor Noord: zoals het Maritim Hotel in de wijk Overhoeks - een wolkenkrabber die na opening in 2024 onderdeel van de Amsterdamse skyline wordt - één in de nog te ontwikkelen wijk Hamerstraat, bij het metrostation van Noord en aan de Grasweg op een braakliggend stuk grond. 

Centrale Markthal en Johan Cruijff Arena

Voordat de gemeente de hotelstop ging aanscherpen met het erfpachtinstrument, kregen meerdere ontwikkelaars nog het recht om een hotel te bouwen vanwege het bestemmingsplan. Zo komt er in de nog te ontwikkelen wijken Alfadriehoek, aan de Kabelweg, in ieder geval één en is er in de Centrale Markthal, wat straks het Marktkwartier gaat worden, een gedeelte gereserveerd voor een hotel. 

Daarnaast moet er op het stuk grond waar nu het Arenapark is, gelegen aan de Johan Cruijff Boulevard, ook nog een hotel komen. Als straks de nieuwe Meervaart in de Sloterplas gebouwd is, dan mag het oude theater aan het Osdorpplein worden omgebouwd. 

Noord booming voor hotels

Dat stadsdeel Noord in populariteit aan het groeien is, is al te zien aan de woningwaarde kaart van de gemeente. Afgelopen jaar gaan er meerdere woningen over de toonbank voor meer dan 11.000 euro per vierkante meter. Daarnaast worden er ook een aantal nieuwe wijken uit de grond gestampt, waardoor het aantal inwoners van het stadsdeel de komende jaren flink gaat groeien. Ook het aantal hotels neemt de komende jaren toe. In totaal, met initiatieven van voor de hotelstop én daarna, komen er nog in ieder geval tien. 

De hotels komen voornamelijk in Buiksloterham, dat de gemeente aan het herontwikkelen is. Zo lopen er aan de Papaverweg drie mogelijke initiatieven, moeten er twee hotels komen aan de Klaprozenweg en is het ook de bedoeling dat er een hotel komt aan de Asterweg. 

Maar ook in de rest van de stad lopen er nog initiatieven. Zo komen, naast de eerder genoemde hotels, er nog twee bij in Nieuw-West. In Oud-Sloten aan de Akersluis en op de Rhôneweg, wat ook een 'nee, tenzij'-gebied is. 

Werkt het nieuwe instrument?

De hotels die in dit stuk worden genoemd, zijn allemaal initiatieven van voor het erfpachtinstrument. Dan rest natuurlijk de vraag of het nieuwe wapen van de gemeente een beetje werkt. Het antwoord op die vraag is vrij simpel: ja. Sinds de toevoeging in 2021 is er maar voor één initiatief een vergunning verleend. Dat gaat dan ook nog eens om een zogenoemde 'nieuw voor oud-regeling'.

Het gaat om het hotel The Bridge aan de Amstel. Een hotel aan de Plantage Muidergracht is gesloten en de vrije vierkante meters kunnen worden gebruikt door The Bridge om uit te breiden. Het is de tweede keer dat het hotel om een uitbreiding vraagt. In 2021 doen ze dit ook al, maar de rechter verbiedt de uitbreiding.  Op deze nieuwe manier past de vergunning wel binnen de eisen van de hotelstop. 

Ook lijkt het indelen van de 'nee'- en 'nee, tenzij'-gebieden te werken. Sinds 2017 zijn er maar twee hotelinitiatieven die van de gemeente gestart omdat zijn voldoen aan de regels. Wel laat de gemeente weten dat er nog een aantal initiatieven loopt, maar dat die 'aan het strenge overnachtingsbeleid moeten worden getoetst'.

Erfpachtinstrument voor de korte termijn

Het erfpachtinstrument doet voor de gemeente 'precies zoals het was verwacht'. Toch noemt wethouder Sofyan Mbarki (Economische Zaken) het instrument er één voor de korte termijn. De bedoeling is dat de gemeente op de lange termijn het Omgevingsplan gaat gebruiken om de hotelrechten weg te krijgen in de stad. Dat willen ze doen door in de bestemmingsplannen te gaan kijken en op adressen waar het hotelrecht onbenut is, deze weg te halen.