Avocadoknijpen

Een ritueel waarbij klanten van een supermarkt na binnenkomst eerst in een bak avocado's graaien. Want de definitie van 'eetrijp' is voor interpretatie vatbaar. De veelzijdige vrucht vol gezonde vetten is niet meer weg te denken uit de stad. Er zijn zelfs restaurants waar je geen gerecht zónder avocado kunt bestellen. In tegenstelling tot andere voedselhypes is dit een blijvertje. In de supermarkt zijn de avocado's steeds vaker daadwerkelijk eetrijp, toch blijven we knijpen.

Biro

Amsterdammers ondervinden regelmatig overlast door weggebruikers die beginnen met een B. Neem de bierfiets, bakfiets en blokkeerfries. Nieuw is de Biro. Het voertuig lijkt op een bejaardenautootje, maar is vooral populair bij het P.C. Hoofstraat-publiek. Dat levert de bijnaam 'kakkercanta' op. Op zich zou een klein, elektrisch alternatief voor de auto aan te moedigen zijn, ware het niet dat die dingen tot voor kort zonder bekeuring hele stoepen mochten blokkeren.

Contactloos betalen

Superhandig, dat contactloos betalen met je pinpas, telefoon of horloge. Het zou nóg handiger zijn als zo'n apparaat bij het bereiken van de 50 euro-limiet om je pincode vraagt in plaats van dat hij de hele transactie afbreekt, maar dat vinden ze vast nog wel een keer uit.

Ook contactloos betalen is de zelfscankassa. Als het kassameisje niet dwars door je heen keek, wisselde ze zelden meer dan drie woorden met je. Toch vonden veel Amsterdammers deze sociale interactie dusdanig intensief, dat zij nu liever een rij vormen bij de zelfscankassa. Die is in sommige filialen al langer dan voor de reguliere kassa. Naar de juiste etiquette is het nog zoeken. Vorm je slechts één rij, mag je het 'hulp vragen' knopje intoetsen om een bonuskaart te vragen, wat zijn airmiles, hoe kom ik aan mijn mini's, zijn die plastic dingen nog wel verantwoord, heb ik minischaamte?

Dreigingsniveau substantieel

Begin deze eeuw deed Nederland mee aan een illegale oorlog in Irak die de regio destabiliseerde en ruimte gaf aan de bloei van allerlei extremistische groepen. Een daarvan was Islamitische Staat. Aanhangers pleegden ook in Europa een golf van aanslagen. Na bloedbaden in Parijs, Nice, Brussel, Berlijn en Manchester was de angst voelbaar in Amsterdam. Wanneer zijn wij aan de beurt?

In het straatbeeld doken politieposten op bij kwetsbare objecten zoals synagoges en het Anne Frank Huis. Op de Dam en andere drukke plekken in de binnenstad verschenen anti-terreurblokken. Uiteindelijk ontkwam ook Amsterdam niet. In 2018 steekt Jawed S. twee willekeurige voorbijgangers neer op Centraal Station. De politie grijpt snel en kundig in en voorkomt meer bloedvergieten.

Ewa

Het is kapotmoeilijk om altijd weer de laatste taalontwikkelingen bij te houden. Nederlandse hiphop is ongekend populair en wat voorheen straattaal was, is nu gewoon taal. Twintigers met een rammelend, aangemeten Amsterdams accent noemen elkaar 'ouwe'. Iedereen weet inmiddels wat een kech is. Maar het is niet alleen straattaal. De verengelsing is dusdanig doorgeslagen dat we regelmatig Engelse begrippen gebruiken omdat we niet om de Nederlandse vertaling komen, smh. Eindstand, we praten anders dan vroeger.

Fillers

Waarom uren voor de spiegel zitten en je foto's manipuleren met flatterende filters, als je ook gewoon naar de chirurg kan voor het gewenste resultaat? Qua cosmetische ingrepen zijn we de schaamte voorbij. Dankzij rolmodellen als Kylie Jenner is een fillertje nemen doodnormaal (voor de boomers: dat betekent je lippen opspuiten). Ook over wat botox, een cupmaatje erbij, neuscorrectie en een bilvergroting doet niemand nog geheimzinnig. Sterker nog, de kliniek tag je bij je selfie.

Genderneutraal

Beste reizigers. Geachte bewoners. Amsterdammers laten zich niet meer plaatsen in slechts twee hokjes: dame of heer. En daar is steeds meer begrip voor. In taalgebruik, maar ook door de komst van genderneutrale toiletten in bijvoorbeeld het stadhuis. In je paspoort kun je naast M en V ook voor X kiezen als geslacht. Toch zijn we hier nog lang niet zo ver als in de Verenigde Station of Zweden. Genderneutrale voornaamwoorden kom je buiten de academische wereld nauwelijks tegen.

Helmplicht

Het leek zo simpel. Toeterende scooterrijders die fietsers opjagen gewoon lekker naar de rijbaan verbannen. Kunnen ze daar op hun opgevoerde snorfietsje weggebruikers terroriseren. Maar het bleek een hels karwei. Het kon alleen als die scooterrijders per wet gedwongen werden een helm te dragen. Inmiddels is die helmplicht er en rijden de meeste scooters tussen de auto's. Of ze zijn ingewisseld voor zo'n Biro, of een Ubertje. De maatregel geldt overigens alleen binnen de ring, want vooral daar was het een issue.

Influencer

In 2010 komt een nieuwe iPhone op de markt met een front-facing camera. Datzelfde jaar is de lancering van Instagram. Het is het begin van het selfie-tijdperk. Er ontstaat ook een nieuw beroep, dat van influencer. Mooie, jonge mensen met veel volgers die anderen inspireren. Omdat ze heel goed zijn in make-up, of de hele dag in hippe eettentjes te vinden zijn, vaak tig keer per jaar op vliegvakantie kunnen. Daar maken ze dan foto's van, of vlogs. Zij bereiken nog wél jongeren die geen tv meer kijken of de krant lezen. Daar maken adverteerders graag gebruik van.

Juice

Gezond en heel instagrammable. In de stad openden tientallen juiceries de deuren. Daar koop je een sapje of een smoothie. Die kosten zo'n vijf a tien euro. Je drinkt namelijk niet zomaar een paar uitgeperste sinaasappels, maar ook een bos boerenkool, wat munt, een limoentje, stronkjes selderij, matchapoeder, hennepmelk, chiazaadjes en gember. Altijd gember.

Klimaatgekkie

Misschien zijn Amsterdammers wat milieubewuster dan gemiddeld, eten we wat minder bioindustrie-dieren met fipronil en plofhormonen, pakken we wat vaker de trein binnen Europa, proberen we bijtjes van uitsterven te redden, willen we in 2030 een binnenstad zonder auto's, stappen we wat vaker over op groene energie en blokkeren we wegen voor het klimaat in plaats van zwarte piet. De aarde warmt op, de ijskappen smelten en die dure Amsterdamse koopwoning staat onder zeeniveau. Baat het niet, dan schaadt die schone lucht ook niet. Het maakt ons voor de buitenwereld wel tot een stad vol op hol geslagen klimaatgekkies.

Lachgas

Het leek zo onschuldig, al die pubers die een slagroomspuit op hun verlanglijstje hadden staan. En ballonnen, zo lief. Het was het begin van een drugsepidemie. Aanvankelijk was het voornaamste bezwaar van lachgas dat die patronen overal op straat rondslingerden. Inmiddels valt het onder de Opiumwet. Er kleven wel degelijk gevaren aan (blijvende verlamming behoort klaarblijkelijk tot de risico's) en gebruikers zijn een gevaar in het verkeer.

Man bun

Na de metroman van de jaren nul kwam de hipster. Mannen met ruige baarden en tatoeages. Altijd op zoek naar authenticiteit. Muziek op lp's, bier van obscure microbrouwerijen, brillen met glazen zonder sterkte, broeken met voorgeknipte gaten, ambachtelijke barbiers, dat idee. Kers op de taart was de introductie van de man bun in het straatbeeld, een herenknotje.

Nutella

Er zit palmolie in, de cacao is niet fairtrade, het is niet vegan en tóch is Nutella niet aan te slepen in Amsterdam. Nutella is er vooral voor de toeristen. Na een bezoek aan de coffeeshop volgt de vreetkick. De THC geeft een signaal af aan de hersens om met name zoetigheid naar binnen te proppen. En daar maken de Nutella-winkeltjes op iedere straathoek dankbaar gebruik van. Daardoor staat het product symbool voor de monocultuur die de binnenstad overneemt.

Online eten bestellen

Werken we langere dagen? Komt het door al die happy singles? Steeds vaker laten Amsterdammers maaltijden bezorgen. Restaurants kunnen de vraag nauwelijks aan. Marktleider Thuisbezorgd kreeg er concurrenten bij als Deliveroo, Ubereats en Foodora (inmiddels gestopt). Zelfs een bekende fastfoodketen laat zijn maaltijden nu aan huis bezorgen. Niet alleen kant-en-klaar eten bestellen Amsterdammers massaal via internet. Ook de boodschappen komen steeds vaker zo in huis. Net als maaltijdboxen.

Pakketafhaalpunt

Waarom stoppen bij eten? Alles is tegenwoordig via internet te bestellen. Gadgets, kleding, drugs, alles! Een paar klikken op je telefoon en het is onderweg. Maar dan moet je wel thuis zijn. Ben je dat niet en hebben de buren geen zin om voor de zoveelste keer afhaalbalie te spelen voor de hele buurt, dan ben je aangewezen op het pakketafhaalpunt. Dan sta je bij een boekenwinkel in een lange rij om je online bestelde boek te kopen. Eigenlijk een beetje gek. Misschien dat ze er speciale winkels voor kunnen beginnen. Noemen we het postkantoren.

Quinoaprobleem

Pasta, rijst en aardappelen zijn ouderwets. Quinoa is pas lekker. Een populaire gedachte in Amsterdam, begin jaren tien. De granen raakten zo populair, dat de prijs in 2014 verdubbelde. Bovendien bleek dat quinoa onbetaalbaar was geworden voor de lokale bevolking in productielanden, terwijl die dat al generatieslang aten. Tot overmaat van ramp wilden multinationals ook een graantje meepikken. Door prijsspeculatie werd het 'quinoaprobleem' nog groter. Zo zie je maar weer, ook al die verantwoorde superfoods hebben hun keerzijdes. Gelukkig is er nog boekweit. En haver. En spelt.

Roetveegpiet

Terwijl de rest van Nederland nog op het randje van een burgeroorlog balanceert, is er in Amsterdam al een paar jaar geen zwarte piet meer te zien bij de intocht van Sinterklaas. Al in 2013 begon de transformatie van Piet, toegejuicht door toenmalig burgemeester Eberhard van der Laan. Dat betekent dat er nu een complete generatie 'gelovige' kinderen het Sinterklaasfeest met roetveegpiet heeft beleefd. Voor zover bekend heeft dat geen enorme trauma's of andere littekens voor het leven opgeleverd.

Streamingdienst

Begonnen we het decennium nog zappend op de bank, nu bingen we massaal serie na serie. Niet langer overgeleverd aan wat er toevallig op tv is, maar alles on demand. De populairste aanbieder kost 10,99 euro per maand. Maar dan zijn er ook nog andere aanbieders met andere series die je niet mag missen om mee te kunnen praten bij het koffiezetapparaat. Behalve series streamen we ook muziek tegen een maandbedrag. En games. Maandabonnement hier, maandabonnement daar. Ook je televisie, wasmachine en laptop kun je tegen een maandbedrag leasen. Geen gedoe met zelf zorgen voor je spullen. Jonge Amsterdammers hebben zelfs geen eigen fiets meer, maar huren die per maand.

Tinderdate

Je kon al wel daten via internet. Maar dat was een heel gedoe, met complete briefwisselingen voordat je eens op date ging. Bovendien was internetdaten een beetje een laatste redmiddel voor wie echt wanhopig op zoek was. Tinder daarentegen is doodnormaal. Beetje swipen, een match, paar berichtjes sturen en hup, voor je het weet lig je bij een nieuwe verovering in bed. Het enige dat ontbreekt is een ratingsysteem na afloop. Hoewel de app vrij casual is, zitten de eerste Tinder-baby's al op de basisschool.

Uber

Net toen de gemeente de taximarkt weer een beetje op orde had, kwam Uber naar Nederland. Uber bood iedereen met een smartphone en een auto de mogelijkheid om taxichauffeurtje te spelen. Of maaltijdbezorger. Of allebei. Amsterdammers maken gretig gebruik van Uber, omdat het goedkoper is dan de taxiorganisaties die aan allerlei regels moeten voldoen. Het is de vraag of klanten daarvoor de eigen auto laten staan, of dat Uber vooral een alternatief voor de fiets en het ov is.

Vergistoerist

Sinds 2013 hebben we geen koningin maar een koning. En vieren we geen Koninginnedag op 30 april, maar Koningsdag op 27 april. De leukste traditie is sindsdien de 'vergistoerist'. Buitenlanders die in een oude reisgids hebben gelezen over het volksfeest in Amsterdam en daarom volledig in het oranje uitgedost naar de stad komen om het mee te vieren. Drie dagen te laat. Staan ze daar met hun oranje pruik en beteuterde gezichtjes. Lachen, gieren, brullen. Tot en met 2018 zijn de vergistoeristen gespot. Dit jaar hebben journalisten nog naarstig gezocht, maar bleek het fenomeen weer uitgestorven.

Weigerambtenaar

Is Amsterdam nog de homohoofdstad van de wereld? De canal parade tijdens Gay Pride is uitgegroeid tot een tweede Koningsdag. Een feestje dat niemand wil missen met massale 'homomarketing' van grote bedrijven. Maar het imago van gay capital wankelt.

In Amsterdam kun je mishandeld en bespuugd worden als je openlijk homo bent. Reclameposters met zoenende mannen worden beklad en dragqueens geweigerd door taxichauffeurs. Een hoogleraar van de Vrije Universiteit ondertekende een omstreden anti-homomanifest en Amsterdam blijkt in 2011 twee weigerambtenaren in dienst te hebben. Trouwambtenaren die om principiële redenen het homohuwelijk - uitgevonden in Amsterdam - niet willen voltrekken.

Xess Xava

BN'ers bedachten dit decennium weer bijzondere namen voor hun kindjes. Wesley Sneijder en Yolanthe Cabau zetten Xess Xava op aarde. Monica Geuze noemde haar dochtertje Zara-Lizzy. Nicolette van Dam ging voor Lola-Lily en Kiki-Kate. De populairste namen in Amsterdam waren vorig jaar Olivia voor een meisje en Olivier voor een jongen. Een opvallende nieuwkomer is de voornaam Nouri, een eerbetoon aan de voetballer met rugnummer 34.

Yogasnuiver

Cocaine yogis, noemde landelijk politiechef Erik Akerboom de twintigers en dertigers die doordeweeks heel gezond leven, maar in het weekend een lijntje snuiven of pilletje slikken. De Telegraaf vertaalde het in yogasnuiver. Hoe dan ook, het taboe op drugsgebruik is er inderdaad wel af. Amsterdammers houden ervan. Cocaïne, xtc, ketamine, ayahuasca, mdma, noem maar op. Akerboom hoopt op een beetje meer bewustwording dat er achter die drugs bloederige onderwereldvetes schuilgaan. Daar weten we in Amsterdam inmiddels alles van.

Zoomer

De jaren tien waren het decennium van de millennial. De generatie van de enorme bewijsdrang, die zich drukker maakt om ervaringen dan bezit. Dat komt mooi uit, want oudere generaties hebben de economie dusdanig gesloopt dat de zzp'ende millennial kan fluiten naar een hypotheek. Die vertrekt dus de komende jaren met z'n gezinnetje de stad uit om het vinexleven te ervaren. Het aanstaande decennium neemt Generatie Z de stad over. De zoomers. Opgegroeid in de crisis, daardoor zijn ze soberder en idealistischer dan de millennial. Denk bijvoorbeeld aan die klimaatspijbelaars. Meer op de inhoud, minder op het gefilterde Instagram-plaatje. Diverser dan ooit en uiterst woke.