Wie door het centrum fietst en naar de bruggen en kades kijkt, kan het niet ontgaan zijn: er worden steeds vaker noodmaatregelen in de stad genomen. Amsterdam heeft namelijk door veel inspecties de zwakke plekken bij de bruggen en kades beter in het vizier. 

Kort samengevat: de staat van de historische binnenstad is erbarmelijk. 'Op sommige plekken is het echt gevaarlijk', aldus wethouder Dijksma onlangs in AT5's Park Politiek. ‘De onderzoeksresultaten onderstrepen de dwingende urgentie van dit programma dat zich richt op het wegwerken van het achterstallig onderhoud en het maken van een veilige en toekomstbestendige stad’, schreef de wethouder deze week in een brief aan de raad. 

Coronacrisis

Dijksma wil graag doorpakken, maar heeft daarbij wel politieke steun nodig van de gemeenteraad. Aan de raadsleden om binnenkort keuzes te maken. En die afweging is opeens heel anders dan een paar maanden geleden. De coronacrisis heeft de gemeentelijke begroting overhoop gehaald: er moet een tekort van honderden miljoenen worden gedicht. Tussen 2020 en 2024 is bijna driehonderd miljoen gereserveerd voor de bruggen en kades. De grote vraag is: kan daar iets vanaf?

Eerst even terug naar het probleem. Het zware vrachtverkeer is misschien wel de grootste boosdoener van de slijtage van de bruggen en kademuren. Een zware vrachtwagen die door de stad rijdt, staat qua belasting op de kades en bruggen gelijk aan 500.000 personenauto’s, zo vertelt lector citylogistiek aan de HvA Walther Ploos van Amstel. Een toekomstbestendige stad vraagt dus ook om hierin een keuze te maken: hoe moet het vrachtvervoer er in de stad uit gaan zien? 

Toekomst vrachtvervoer

Optie 1: xxl-routes. Nu toch grote delen van de stad opgeknapt moeten worden, is het mogelijk om bepaalde routes begaanbaar te maken voor zwaar vrachtverkeer. Deze zogeheten xxl-routes zorgen ervoor dat de stad toegankelijk blijft, maar dat de belastbaarheid van sommige kademuren en bruggen een stuk minder hoeft te zijn. Dat levert een kostenbesparing op. 

Optie 2: vervoer over water. De grachten in Amsterdam zijn er niet voor niks. Vroeger werden deze vooral gebruikt om goederen de stad in te krijgen; het kan zomaar een oplossing zijn voor de problemen met de bruggen en kades in de stad. Maar er kleven ook nadelen aan, zegt Ploos van Amstel. ‘Bouwmaterialen over water vervoeren, zal voor een prijsstijging zorgen. Het is namelijk een stuk duurder.’ 

Ook vermoedt de lector citylogistiek dat het dossier rondvaartboten het voor het stadsbestuur moeilijk maakt om knopen door te hakken. ‘Dit dossier gaat maar niet vooruit en dat heeft denk ik ook te maken met de drukte op het water. Er wordt namelijk tegen rondvaartboten gezegd dat er minder vaarverkeer moet zijn in de toekomst. Dat zou haaks staan op het intensiveren van goederenvervoer over de grachten.’

Ploos van Amstel denkt dat het instellen van venstertijden op het water een oplossing kan zijn. ‘Dat gebeurt nu ook al met vrachtverkeer om de stad te bevoorraden.’

Optie 3: intelligent toegangsbeheer. In Melbourne gebeurt dit al zo’n tien jaar. De stad kijkt mee met de transportgegevens en kan zo precies zien hoe zwaar een vrachtwagen is. Op deze manier kun je bepalen welke routes een bepaalde vrachtwagen door de stad mag afleggen. Een zware vrachtwagen kan dus bijvoorbeeld van de speciale xxl-routes gebruik maken. 

Ploos van Amstel: ‘Van de buitenkant zie je niet hoeveel een vrachtwagen weegt. Met digitale handhaving kun je daar zicht op krijgen en weet je dus wat er door je stad rijdt. Een grote vrachtwagen met isolatiemateriaal weegt bijvoorbeeld een stuk minder dan een kleine vrachtwagen vol zand. Met het blote oog zie je dat niet. Als bedrijven hun gegevens nou delen, kan de stad bereikbaar blijven voor iedereen.’

Kosten uitstellen?

Maar welke opties zullen in het toekomstige Amsterdam gebruikt gaan worden? Een flink deel van de 850 verkeersbruggen en 200 kilometer kademuur ligt in de historische binnenstad en dus moeten partijen hun kaarten op tafel gaan leggen. 

Raadslid Zeeger Ernsting van GroenLinks vraagt zich hardop af of de stad het zware vrachtverkeer nog wel in het centrum moet willen hebben. ‘De kademuren en bruggen zijn hier gewoon niet voor gemaakt.’

Ernsting zegt daarnaast vooral behoefte te hebben aan meer technische informatie van de wethouder. ‘Ik ben geschrokken van de toon van haar brief, maar heb nog wel heel veel vragen. Maar laat ik ook duidelijk zijn: dit dossier kan niet meer op on hold gezet worden. Het probleem is heel urgent.’

Wel zegt Ernsting er bijvoorbeeld nagedacht moet worden over of de levensduur van sommige bruggen en kades niet nog verlengd kan worden met bepaalde maatregelen. ‘Als dat kan, en het geld bespaart, moet er zeker naar gekeken worden. Wel moet de bevoorrading hier zo min mogelijk last van krijgen. Je ziet nu al veel omleidingsroutes in de stad.’

D66’er Jan-Bert Vroege staat open voor versobering van het project om geld te besparen. ‘Het gaat om een project van vele miljarden euro’s in de komende tientallen jaren. Doe maar niet, of doe maar minder, kan niet. Dat is wel duidelijk. Maar we moeten goed kijken naar wanneer het geld op het juiste moment wordt ingezet. Wat mij betreft kijken we heel serieus naar wat nog even kan wachten de komende tijd om geld te besparen.’

Autoluwe stad

Ernsting gaat de wethouder om meer informatie vragen. 'Ik wil graag inzicht hebben welke vernieuwingsmethodes mogelijk zijn. In een autoluwe stad is het wellicht niet nodig om alle kademuren te herbouwen voor het allerzwaarste verkeer. Dat ligt natuurlijk vanwege de trams voor bruggen anders', zegt de GroenLinkser.

Ook voor Vroege is een belangrijke vraag hoe de stad van de toekomst er uit komt te zien. ‘Het vrachtverkeer rijdt niet voor de lol door de stad. Amsterdam moet bereikbaar blijven. Stadslogistiek moet bier blijven bezorgen bij het café. Dat kan niet allemaal per bakfiets’, aldus de D66’er. ‘Meer vervoer over het water kan, maar levert ook nieuwe vraagstukken op. Wat doet dat met de woonboten bijvoorbeeld? We hebben een integrale visie nodig waar al deze thema’s aan bod komen.’

Ook Ploos van Amstel erkent dat het aan de politiek is om nu keuzes te maken. ‘Als je bijvoorbeeld grootschalig gaat inzetten op vervoer over water, dan kan dat een kostenreductie opleveren. Het is nu namelijk, zoals eerder gezegd, twintig procent duurder.’

Bouwsector verbaasd

Hij vervolgt: ‘Wanneer valt die klap? De wethouder moet nu iets gaan doen. Het zware verkeer blijft anders doorgaan in de stad. Er moet nu hard op vervoer over water ingezet gaan worden. De hele bouwsector verbaast zich erover dat het al zolang duurt.’

Na het zomerreces wordt het dossier bruggen en kades besproken door de gemeenteraad. Vroege: ‘Ik ga niet zomaar tekenen bij het kruisje van Dijksma omdat er een spannende brief ligt.‘